محیط تاریخی و فرهنگی کوه بیستونبیستون مکانی تاریخی و باستانی مربوط به چند دوره تاریخی قبل از اسلام، بعد از اسلام و همچنین با دوره ماقبل تاریخ است. منطقه تاریخی و فرهنگی بیستون در دامنه کوه بیستون در شهر بیستون و در کنار جاده قدیم کرمانشاه به همدان واقع شده است. این تفرجگاه و مناظر طبیعی آن در سال 2006 در فهرست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. کوهی که در قرون گذشته همواره توجه مردم را به خود جلب کرده است، بیستون کرمانشاه همچنان یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری استان کرمانشاه و از بسیاری جهات می باشد. برای این استان و مردم سراسر ایران و جهان مهم است. این کوه از نظر ورزشی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بیستون کرمانشاه هفتمین صخره مرتفع جهان را دارد.آب و هوای مساعد و پیشینه تاریخی و مذهبی موجود در این شهر نیز بر محبوبیت و شهرت بیستون کرمانشاه افزوده و این شهر را به عنوان مقصد بسیاری از هموطنان و گردشگران خارجی برجسته کرده است.نام گذاری بیستون: نام بیستون از کلمه باغستان به معنای جایگاه خدایان گرفته شده است. نام باستانی آن احتمالا باگستانا (باغستان) بوده است. بیستون در اصل «باغستان» نامیده می شد. از دو کلمه «باغ» به معنای خدا و «ستان» که پسوند مکان به معنای مکان و زمین است و با هم به معنای «محل خدایان» است، تشکیل شده است. (کلمه باغ به معنی خدا هنوز در نام شهر بغداد وجود دارد که نامی فارسی است و به معنای خدابخش است) اولین ذکر این مکان در کتاب دیودوروس سیکلوس بوده است که بخشی از نوشته های Ctesias یونانی در بیستون آورده شده است. در این اشاره، کتیبه بیستون حکاکی شده به دست سمیرامیس، ملکه اسطوره ای آشوری، ارائه شده و بیستون (Bagastanon oros) ارائه شده است. در آن ذکر شده است که کوه بیستون به اهورا مزدا تقدیم شده است. کلمه بیستون در زبان پهلوی به «بهستان» و سپس «بهیستون» شد. در سده های نخستین اسلامی به این کلمه «بهستون» می گفتند و امروز بیستون است. لازم به یادآوری است که شکل کلمه ای که امروزه به صورت «بی ستون» به معنای «بدون ستون» گفته می شود از گویش های محاوره ای است و اعتباری ندارد.
بیستون یکی از مورد اعتمادترین آثار باستانی جهان است آثار مهم بیستون: یکی از ویژگی های بارز منطقه بیستون وجود چندین اثر تاریخی و دیدنی دیگر در اطراف آن است که معروف ترین آنها عبارتند از: 1 – غار شکاچیان، 2- مر خریل، 3- مر تاریک، 4-مر آفتاب، 5-مر دودر، 6-تپه نادری، 7-سراب بیستون، 8-یشم مرزاب سراب، 9-بقایای گورستان باستانی، 10-دژ مدفون تاریخی، 11- نیایش شاهزادگان دیوانه، 12- پیکره مرتفع داریوش بزرگ، 13- مجسمه هرکول، 14- نقش برجسته میتریدات دوم، امپراتور اشکانی، 15- نقش برجسته گودر، 16- سنگ بلاش، 17- معبد شاهنشاهان اشکانی، 18- بقایای شهر باستانی هخامنشیان و اشکانیان، 19- بقایای بناهای ساسانی، 20- کتیبه فرهاد کوه کن، 21- بقایای پل ساسانی، 22- بقایای سد ساسانی، 23- سنگ های تراشیده ساسانی، 24- کاروانسرای ایلخانی، 25- بناهای ایلخانی، 26- کاروانسراهای صفویه، 27- تقدیم نامه شیخ علی خان زنگنه، 28- پل بیستون و سایر آثار پراکنده موجود در بیستون.دلیل قرار گرفتن همه این آثار در یک مکان این است که بدون شک این مکان به عنوان یکی از اماکن مقدس ایرانی شناخته می شود زیرا آبی که نماد پاکی و نور فراوان است از دل کوه بیستون و داریوش بزرگ به دلیل اهمیت موقعیت. کرمانشاه و کوه های صخره ای آن و آثار بزرگ نیاکان آریایی اش این مکان را برای کتیبه گرانبهای بیستون انتخاب کرده اند. کوه بیستون کرمانشاه به خوبی بیانگر شگفتی های هیجان انگیز تاریخ و قدرت دوره های پادشاهی ایران است. و بسیاری از رازها و اسرار جذاب باستانی در مهمترین آثار بیستون: کتیبه بیستون: کتیبه داریوش پارا مهمترین و معتبرترین کتیبه ای است که تاکنون در جهان شناسایی شده است و این اثر ارزشمند به عنوان یکی شناخته شده است. میراث فرهنگی بشریت توسط سازمان یونسکو و در سراسر جهان به ثبت رسیده است. در سال 522 ق.م. ج.، داریوش بزرگ تصویری از خود، فروهر، دو تن از اشراف پارسی، گمت مغ، و نه پادشاه شکست خورده را در کوه بیستون کرمانشاه حکاکی می کند. و همچنین دستورات و دستورات خود را به صورت کتیبه ای در دل کوه بیستون حک می کند.در این کتیبه داریوش شاه شرح فتوحات خود را به خط میخی و به سه زبان پارسی باستان، ایلامی و بابلی بر دل سنگ نوشته است.عظمت این کتیبه به حدی است که زبان پارسی باستان آن به تنهایی 414 سطر دارد. داریوش شاه در این کتیبه علاوه بر شرح فتوحات خود، از اهورامزدا، خدای نیکی یاد می کند و مردم را به راست گفتن و انجام کارهای نیک دعوت می کند. در ترجمه زیر جملاتی از این کتیبه را برای شما می آوریم: شما که از این پس پادشاه خواهید شد، اگر باور دارید که کشور من در امان خواهد بود، خود را از دروغ محافظت کنید. مرد دروغگو را سخت تنبیه کن ستون پنجم بند شش: داریوش شاه می گوید هر که اهورامزدا را بپرستد، چه مرده باشد چه زنده، سعادتمند است. کتیبه داریوش پر یکی از مهم ترین و معتبرترین کتیبه های فرهاد ترش است: در دامنه کوه بیستون کرمانشاه اثری تاریخی وجود دارد که هزاران معما و روایت را در دل خود نهفته است. دیوار بزرگ این منطقه با نام های فرهاد تراش، فراتاش و تخت فرهاد شناخته می شود.درباره پیدایش این اثر ارزشمند داستان های زیادی وجود دارد. برخی می گویند که قرار بود وصیت نامه داریوش اول نوشته شود، برخی معتقدند این مکان برای نوشتن داستان های تاریخی خسرو پرویز ساسانی ساخته شده است و بسیاری از ایرانیان نیز معتقدند فرهاد تراش فرهاد کوهکن قهرمان سپاه گنجوی بوده است. داستان عاشق شیرین، همسر خسرو پرویز شد. او این دیوار را از دل کوه به این شکل ایجاد کرد عکس از فرهاد تراش بیستون مجسمه هرکول: مجسمه هرکول که به نظر می رسد مجسمه ای از حمله اسکندر گجستک و دولت سلوکی به ایران باشد، در سال 1327 هجری شمسی در بیستون در حین ساخت جاده سنگفرش همدان به کرمانشاه کشف شد. در دامنه کوه شکل هرکول فردی قوی را نشان می دهد که در سمت چپ شیر در سایه درخت دراز کشیده و فنجانی شراب در دست چپ خود گرفته و دست چپ خود را روی پای راست خود قرار داده است. سر مجسمه هرکول در سال 1380 برداشته و به سرقت رفت و پس از چند سال کشف و به جای اولیه خود بازگردانده شد.طول این مجسمه 147 سانتی متر است. در پشت مجسمه هرکول، کتیبه ای از دوران سلوکی وجود دارد که معنای آن چنین است: “در سال 164 ماه پانه موی هرکول، فاتح درخشان هیاکینتوس، پسر پانیاگوس، ژنرال آمون را نجات داد – فرمانده کل قوا – این مراسم برگزار شد.» خوشبختانه این سلسله توسط مهرداد و تیرداد پارتی درهم شکست و سلسله شاهنشاهی اشکانی ایران جایگزین آن شد و ایران به فرهنگ دیرینه خود بازگشت و دست متجاوزان را قطع کرد. مجسمه هرکول در بیستون کرمانشاه نقش برجسته مهرداد دوم: نقش برجسته مهرداد دوم یکی دیگر از آثار ارزشمند بیستون کرمانشاه است که در اطراف کتیبه داریوش یافت شده است.این اثر یادگاری از حکومت اشکانیان در ایران است و مهرداد دوم پادشاه اشکانی را به همراه 4 تن از مردان سیاسی وقت در مقابل مهرداد به تصویر می کشد. کتیبه ای با این نقش برجسته نیز در این مکان به چشم می خورد که به خط یونانی نوشته شده و افرادی را در نقش های برجسته نشان می دهد. در کنار نقش برجسته مهرداد، کتیبه ای از شیخ علی خان زنگنه از امرای کرمانشاه وجود دارد. این کتیبه به خط ثلث نوشته شده و یکی از بناهای تاریخی بیستون کرمانشاه به شمار می رود. شیخ علی خان در زمان شاه عباس دوم صفوی وزیر بوده و در این کتیبه متنی حاوی وقف نامه از خود به جای گذاشته است. نقش برجسته مهرداد دوم یکی دیگر از آثار ارزشمند بیستون از سراب بیستون کرمانشاه، زیبایی طبیعت سرسبز و آبی در کنار کوه بیستون: سراب زیبای بیستون در دامنه کوه بیستون قرار دارد و چشم اندازی جذاب از بناهای تاریخی را دارد. این کوه مانند کتیبه های داریوش و دارای مجسمه هرکول است. این آب آبی زیبا همراه با پوشش گیاهی این منطقه قاب زیبایی از بیستون کرمانشاه را در مقابل شمه ایجاد می کند که پس از بازگشت از این شهر در ذهن شما نقش می بندد.این سراب در نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی از دوره صفویه و ایلخانی از دوره ساسانی یافت می شود. سراب بیستون کرمانشاه.
بیستون یکی از مورد اعتمادترین آثار باستانی جهان است آثار مهم بیستون: یکی از ویژگی های بارز منطقه بیستون وجود چندین اثر تاریخی و دیدنی دیگر در اطراف آن است که معروف ترین آنها عبارتند از: 1 – غار شکاچیان، 2- مر خریل، 3- مر تاریک، 4-مر آفتاب، 5-مر دودر، 6-تپه نادری، 7-سراب بیستون، 8-یشم مرزاب سراب، 9-بقایای گورستان باستانی، 10-دژ مدفون تاریخی، 11- نیایش شاهزادگان دیوانه، 12- پیکره مرتفع داریوش بزرگ، 13- مجسمه هرکول، 14- نقش برجسته میتریدات دوم، امپراتور اشکانی، 15- نقش برجسته گودر، 16- سنگ بلاش، 17- معبد شاهنشاهان اشکانی، 18- بقایای شهر باستانی هخامنشیان و اشکانیان، 19- بقایای بناهای ساسانی، 20- کتیبه فرهاد کوه کن، 21- بقایای پل ساسانی، 22- بقایای سد ساسانی، 23- سنگ های تراشیده ساسانی، 24- کاروانسرای ایلخانی، 25- بناهای ایلخانی، 26- کاروانسراهای صفویه، 27- تقدیم نامه شیخ علی خان زنگنه، 28- پل بیستون و سایر آثار پراکنده موجود در بیستون.دلیل قرار گرفتن همه این آثار در یک مکان این است که بدون شک این مکان به عنوان یکی از اماکن مقدس ایرانی شناخته می شود زیرا آبی که نماد پاکی و نور فراوان است از دل کوه بیستون و داریوش بزرگ به دلیل اهمیت موقعیت. کرمانشاه و کوه های صخره ای آن و آثار بزرگ نیاکان آریایی اش این مکان را برای کتیبه گرانبهای بیستون انتخاب کرده اند. کوه بیستون کرمانشاه به خوبی بیانگر شگفتی های هیجان انگیز تاریخ و قدرت دوره های پادشاهی ایران است. و بسیاری از رازها و اسرار جذاب باستانی در مهمترین آثار بیستون: کتیبه بیستون: کتیبه داریوش پارا مهمترین و معتبرترین کتیبه ای است که تاکنون در جهان شناسایی شده است و این اثر ارزشمند به عنوان یکی شناخته شده است. میراث فرهنگی بشریت توسط سازمان یونسکو و در سراسر جهان به ثبت رسیده است. در سال 522 ق.م. ج.، داریوش بزرگ تصویری از خود، فروهر، دو تن از اشراف پارسی، گمت مغ، و نه پادشاه شکست خورده را در کوه بیستون کرمانشاه حکاکی می کند. و همچنین دستورات و دستورات خود را به صورت کتیبه ای در دل کوه بیستون حک می کند.در این کتیبه داریوش شاه شرح فتوحات خود را به خط میخی و به سه زبان پارسی باستان، ایلامی و بابلی بر دل سنگ نوشته است.عظمت این کتیبه به حدی است که زبان پارسی باستان آن به تنهایی 414 سطر دارد. داریوش شاه در این کتیبه علاوه بر شرح فتوحات خود، از اهورامزدا، خدای نیکی یاد می کند و مردم را به راست گفتن و انجام کارهای نیک دعوت می کند. در ترجمه زیر جملاتی از این کتیبه را برای شما می آوریم: شما که از این پس پادشاه خواهید شد، اگر باور دارید که کشور من در امان خواهد بود، خود را از دروغ محافظت کنید. مرد دروغگو را سخت تنبیه کن ستون پنجم بند شش: داریوش شاه می گوید هر که اهورامزدا را بپرستد، چه مرده باشد چه زنده، سعادتمند است. 
کتیبه داریوش پر یکی از مهم ترین و معتبرترین کتیبه های فرهاد ترش است: در دامنه کوه بیستون کرمانشاه اثری تاریخی وجود دارد که هزاران معما و روایت را در دل خود نهفته است. دیوار بزرگ این منطقه با نام های فرهاد تراش، فراتاش و تخت فرهاد شناخته می شود.درباره پیدایش این اثر ارزشمند داستان های زیادی وجود دارد. برخی می گویند که قرار بود وصیت نامه داریوش اول نوشته شود، برخی معتقدند این مکان برای نوشتن داستان های تاریخی خسرو پرویز ساسانی ساخته شده است و بسیاری از ایرانیان نیز معتقدند فرهاد تراش فرهاد کوهکن قهرمان سپاه گنجوی بوده است. داستان عاشق شیرین، همسر خسرو پرویز شد. او این دیوار را از دل کوه به این شکل ایجاد کرد
عکس از فرهاد تراش بیستون مجسمه هرکول: مجسمه هرکول که به نظر می رسد مجسمه ای از حمله اسکندر گجستک و دولت سلوکی به ایران باشد، در سال 1327 هجری شمسی در بیستون در حین ساخت جاده سنگفرش همدان به کرمانشاه کشف شد. در دامنه کوه شکل هرکول فردی قوی را نشان می دهد که در سمت چپ شیر در سایه درخت دراز کشیده و فنجانی شراب در دست چپ خود گرفته و دست چپ خود را روی پای راست خود قرار داده است. سر مجسمه هرکول در سال 1380 برداشته و به سرقت رفت و پس از چند سال کشف و به جای اولیه خود بازگردانده شد.طول این مجسمه 147 سانتی متر است. در پشت مجسمه هرکول، کتیبه ای از دوران سلوکی وجود دارد که معنای آن چنین است: “در سال 164 ماه پانه موی هرکول، فاتح درخشان هیاکینتوس، پسر پانیاگوس، ژنرال آمون را نجات داد – فرمانده کل قوا – این مراسم برگزار شد.» خوشبختانه این سلسله توسط مهرداد و تیرداد پارتی درهم شکست و سلسله شاهنشاهی اشکانی ایران جایگزین آن شد و ایران به فرهنگ دیرینه خود بازگشت و دست متجاوزان را قطع کرد.
مجسمه هرکول در بیستون کرمانشاه نقش برجسته مهرداد دوم: نقش برجسته مهرداد دوم یکی دیگر از آثار ارزشمند بیستون کرمانشاه است که در اطراف کتیبه داریوش یافت شده است.این اثر یادگاری از حکومت اشکانیان در ایران است و مهرداد دوم پادشاه اشکانی را به همراه 4 تن از مردان سیاسی وقت در مقابل مهرداد به تصویر می کشد. کتیبه ای با این نقش برجسته نیز در این مکان به چشم می خورد که به خط یونانی نوشته شده و افرادی را در نقش های برجسته نشان می دهد. در کنار نقش برجسته مهرداد، کتیبه ای از شیخ علی خان زنگنه از امرای کرمانشاه وجود دارد. این کتیبه به خط ثلث نوشته شده و یکی از بناهای تاریخی بیستون کرمانشاه به شمار می رود. شیخ علی خان در زمان شاه عباس دوم صفوی وزیر بوده و در این کتیبه متنی حاوی وقف نامه از خود به جای گذاشته است. 
نقش برجسته مهرداد دوم یکی دیگر از آثار ارزشمند بیستون از سراب بیستون کرمانشاه، زیبایی طبیعت سرسبز و آبی در کنار کوه بیستون: سراب زیبای بیستون در دامنه کوه بیستون قرار دارد و چشم اندازی جذاب از بناهای تاریخی را دارد. این کوه مانند کتیبه های داریوش و دارای مجسمه هرکول است. این آب آبی زیبا همراه با پوشش گیاهی این منطقه قاب زیبایی از بیستون کرمانشاه را در مقابل شمه ایجاد می کند که پس از بازگشت از این شهر در ذهن شما نقش می بندد.این سراب در نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی از دوره صفویه و ایلخانی از دوره ساسانی یافت می شود.
سراب بیستون کرمانشاه.
