وجود 800 خانه تاریخی و قدیمی در شهر تبریز به نوعی این شهر را به پایتخت و ویترین خانه های تاریخی ایران تبدیل کرده است.* خانه بهنام 
خانه بهنام یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز خانه بهنام یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است. از بناهای تاریخی شهر تبریز که در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار به عنوان خانه مسکونی ساخته شده است. این خانه در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت و با نقاشی تزئین شد. ساختمان یک خانه ییلاقی است. این خانه نیز مانند بسیاری از خانه های قدیمی ایرانی دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است. در بازسازی اخیر این خانه چندین نقاشی دیواری ایرانی کشف شده که هم اکنون توسط متخصصان در حال تعمیر است. خانه بهنام بخشی از دانشکده معماری هنر اسلامی دانشگاه تبریز است.* خانه ثقا الاسلام خانه ثقای الاسلام تبریزی در خیابان چایکنار و بین پل قاری و مسجد صاحب الامر واقع شده است.ثقا الاسلام از مبارزان دوره مشروطه بود که در صبح روز عاشورای 1330 توسط مهاجمان روس به دار آویخته شد و متعلق به دوره قاجار و اوایل پهلوی است. این خانه توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری و مرمت شد و از سال ۱۳۷۴ به عنوان نمایشگاه و موزه سرامیک تبریز مورد استفاده قرار گرفته است.* خانه علی مسیو خانه علی مسیو اتاق فکر اعضای تبریزی یکی از انقلابیون برجسته است که ساکن محله نوبر تبریز بود. وی از بنیانگذاران گروه مجاهدین تبریز است. خانه علی مسیو که به عنوان مرکز پنهان مشروطه شناخته می شد، اتاق فکر مشروطه بود. محل این ساختمان خیابان ارتش جنوبی کوچه صدر بان بست ختایی ها می باشد.* خانه ختایی تبریز (خانه هنرمندان تبریز) خانه ختایی ها متعلق به اوایل دوره صفویه – اواخر دوره قاجاریه است. ختایی ها یک خانواده تاجر ثروتمند بودند که در خانه ها و باغ های بزرگ در کوچه صدر نزدیک باغ شمالی زندگی می کردند.آنها با محافظه کاری و درایت توانستند در تمام سال های جنگ و انقلاب آذربایجان خود را در امان نگه دارند تا اینکه روس ها در روز اول محرم سال 1330 علیرغم آتش بس اعلام شده به این خانه حمله کردند و افراد مخفی را کشتند. در زیرزمین خانه از ترس کشتند و قرآن خواندند و خانه را غارت کردند. این خانه توسط شهرداری خریداری و در 20 آبان ماه 1388 با حضور شهردار تبریز و اعضای شورای شهر و اهالی فرهنگ و هنر افتتاح و به نام «خانه هنرمندان تبریز» نامگذاری شد. سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز تحویل داده شد. قدمت خانه ختایی ها به اوایل دوره صفویه و اواخر دوره قاجاریه می رسد و در تبریز، خیابان ارتش جنوبی، کوچه صدر، بن بست ختایی قرار دارد. میخانه لاله ای متعلق به اوایل دوره پهلوی در تبریز، خیابان تربیت جنوبی، کوچه صدری واقع شده است و این اثر در تاریخ 30 آذر 1379 به شماره ثبت 2919 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. دو طبقه با 900 متر مربع و 600 متر مربع اعیانی ساخته شده و متعلق به دوره پهلوی اول است.قسمت اصلی بنا در ضلع شمالی قرار دارد و دارای دو ورودی از غرب و جنوب غربی و قسمت شرقی و غربی حیاط است که حوض و باغ است.دارای طاق نماهای آجری است ورودی طبقه همکف از دو راهرو است که به یک اتاق مرکزی و دو راهروی جانبی منتهی می شود. در قسمت شمالی آن حیاط خلوت کوچکی ایجاد شده است که نور را به فضاهای داخلی می رساند. اتصال به طبقه اولاف از طریق نردبان است. در مرکز طبقه اول، یک سالن بزرگ با اتاق های جانبی دیگر وجود دارد. نمای ساختمان دارای قاب های آجری استادانه ای است و دو رواق با ستون و سرستون های گچ بری جلوه خاصی به آن بخشیده است. این خانه متعلق به مرحوم یحیی ذکاء از محققین معاصر بوده که به «دفتر تحقیقات تاریخی یحیی ذکاء» تبدیل شده است. اهری واقع در خیابان حزب الف یکی از قدیمی ترین خانه های اهری است. این ساختمان دارای یک لابی و اتاق های زیادی است. زیباترین قسمت ساختمان نورگیرها و تزئینات داخلی است.و در سال های اخیر قسمت هایی از بنا آسیب دیده است که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در حال مرمت و استحکام بخشی است و پس از تکمیل برای راه اندازی موزه ارسباران در نظر گرفته می شود.در سال 1363 شهرداری در مقابل این ساختمان پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری ساخت و مورد استفاده قرار می گیرد. خود بنا در دوره قاجار ساخته شده است اما نمای فعلی مربوط به دوره رضاخان است و علاوه بر خود بنا باغی در اطراف آن وجود دارد و به دلیل اینکه دکتر قاسم اهری نیز ارزش خاصی دارد. وی از رهبران سیاسی دوره رضاخان بود. این خانه در گذشته شاهد حضور رضاخان، محمدرضا پهلوی و دکتر اقبال نخست وزیر وقت بوده و یکی از محله های قدیمی شهر بناب است و در خیابان شهید بهشتی (خیابان داریا) واقع شده است. . این بنا مربوط به اوایل دوره قاجاریه است که به خانه سیف العلماء متعلق به شیخ علی قاضی معروف است.* خانه امیر ارشد ورزقان خانه امیر ارشد ورزقان به مساحت 1000 متر مربع ساخته شده است.خانه تاریخی امیر ارشد ورزقان در دو طبقه به سبک قاجاریه به مساحت 1000 متر مربع با بدنه سنگی سرپوشیده ساخته شده است. آجری در طبقه همکف و با طاق های متقاطع.بنای این بنای سنگی به «عمارت داش» معروف است و مربوط به کاخ امیر ارشد قراجه داغی یکی از بناهای زیبا و منحصر به فرد شهر ورزقان است. این بنا در روستای «آبخواره» در ۱۲ کیلومتری غرب واقع شده است. ورزقان سبک معماری تاریخی منطقه و سبک خاص بناهای قاجاری طراحی و ساخته شده است. خانه امیر ارشد ورزقان در آذرماه 1378 به شماره 2522 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که در ادامه این گزارش به معرفی برخی از بناهای تاریخی و زیبای شهر تبریز می پردازیم که از جمله بناهای تاریخی هستند. جاذبه ها مهم ترین جاذبه های گردشگری و تاریخی این شهر است. * ساختمان شهرداری تبریز ساختمان شهرداری تبریز در سال 1314 شمسی ساخته شد. در محل گورستان متروک و مخروبه کوی نوبر. شهرک حاج ارفع الملک در جلیلی ساخته شد. این بنا دارای یک برج ساعت چهار ضلعی است که با نواختن موزون ناقوس ها در هر 15 دقیقه، گذر زمان را به گوش مردم تبریز می رساند.نمای بیرونی تالار شهر تبریز با سنگ تراشیده شده و نقشه ساخت آن با نمونه های ساختمان های آلمان قبل از جنگ جهانی دوم مطابقت دارد.این بنا در مرکز شهر تبریز و در میدانی معروف به میدان ساعت واقع شده و اکنون به موزه ای به نام موزه شهر و شهرداری تبدیل شده است.* عمارت ایلگلی تبریز الگلی یکی از مکان های زیبای تبریز مربعی شکل به وسعت 54675 متر مربع است و در جنوب آن تپه ای است که از بالا به پایین پلکانی و هم سطح استخر و نهر آبی است. از آن پایین می ریزد در مرکز استخر عمارتی دو طبقه به صورت سنتی ساخته شده و اطراف استخر پارکی بسیار زیبا و دلنشین وجود دارد که یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری آذربایجان شرقی به شمار می رود. یک بار در دوره صفویه و بار دیگر در دوره قاجار توسط «کهران میرزا» فرزند «عباس میرزا نایب السلطنه» در زمان حکومت آذربایجان بازسازی شد.خانه‌های تاریخی آذربایجان آینه‌ای هستند که باید نظافت شوند، نه خراب‌کننده. بافت فرسوده شهر تبریز، اکثر این خانه‌ها در حال حاضر در معرض تخریب جدی قرار دارند، چنانکه بارها رسانه‌ها، دوستداران و علاقمندان آثار تاریخی و باستانی نسبت به فرسودگی این آثار تاریخی و ارزشمند کشورمان هشدار داده‌اند. ارائه گزارش، تحلیل و خبر است، اما متاسفانه در این میان نهادها و مسئولان ذیربط آنچنان که باید دغدغه این موضوع را ندارند، این روزها این بنای تاریخی بهتر از دیروز از خاطره ها محو می شود.با این حال؛ اکثر خانه های تاریخی و قدیمی کشورمان ایران عزیز چه در داخل و چه بیرون از قبیل سردر، تالار، راهرو، ایوان، عرشه، سردر، حیاط و اتاق های اطراف، حوض، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، برای منزل ساخت و ساز، گودال باغ، پشت بام، سرابستان، قشلاق، ییلاق، خانه بهار، اتاق کرسی، پایاب، شوادان، شبستان، شاناشیل، آبسره، اتاق بادگیر و غیره. یک میراث و چندین فریاد، از مهمترین ویژگی های این خانه های تاریخی و باستانی در کشورمان، وسعت و مساحت زیاد این خانه هاست که مطابق با سبک زندگی، فرهنگ و آیین های محلی و به ویژه آب و هوا و آب و هوای آن است. . در هر صورت به گفته کارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی و به ویژه معماری و شهرسازی; رنگ های به کار رفته در دکوراسیون ساختمان ها متاثر از ویژگی های اقلیم گرم و خشک بوده است. مصالح ساختمانی علاوه بر قابلیت های سازه ای و توجه به مسائل اقتصادی و تهیه مصالح از مکان های مجاور، بهترین روش استفاده از انرژی محیطی را نشان می دهد.به گفته آنها تاریخچه خانه های تاریخی ایران که بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی کشور هستند که نمونه ای از پرده شیشه ای است که تخریب و یا واگذاری آن به اشخاص حقیقی و حقوقی بدون اختیار نگهداری این ارزشمند کار می کند، فاجعه است ترک شناسنامه هویت فرهنگی و تاریخی را تشدید می کندراز خانه های تاریخی شهر تبریز در هر صورت آنچه در گزارش نهایی این تعداد مهم به نظر می رسد این است که شهر تبریز با تمام ظرفیت ها و پتانسیل هایی که از آن نام برده می شود یا حق الگو بودن آن است. شهر گردشگری جهان اسلام، زیباترین و توسعه یافته ترین شهر ایران را دارد. یا نه؟! شکی نیست که با عزم، کمک و همکاری نهادهای مسئول، مدیران و دست اندرکاران و همت شهروندان تبریزی؛ تحقق آرمان «تبریز به عنوان یک شهر جهانی و برای همیشه به عنوان زیباترین و توسعه یافته ترین شهر جهان اسلام» و به نظر می رسد دور از دسترس نباشد و در بین شهرهای ایران، تبریز به عنوان اولین شهر نامیده شود. شهری توسعه یافته و زیبا در جهان چرا که ملت و مسئولان این خطه به ویژه مردم تبریز در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشورمان نشان داده اند که همواره پیشگام بوده و پیشتاز هستند. از دیگر کلانشهرهای ایران که جلوه بارز آن است در به همت مردم این خطه، شهر تبریز به «شهر اولین ها» معروف شده است.
خانه بهنام یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز خانه بهنام یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است. از بناهای تاریخی شهر تبریز که در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار به عنوان خانه مسکونی ساخته شده است. این خانه در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت و با نقاشی تزئین شد. ساختمان یک خانه ییلاقی است. این خانه نیز مانند بسیاری از خانه های قدیمی ایرانی دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است. در بازسازی اخیر این خانه چندین نقاشی دیواری ایرانی کشف شده که هم اکنون توسط متخصصان در حال تعمیر است. خانه بهنام بخشی از دانشکده معماری هنر اسلامی دانشگاه تبریز است.* خانه ثقا الاسلام 
خانه ثقای الاسلام تبریزی در خیابان چایکنار و بین پل قاری و مسجد صاحب الامر واقع شده است.ثقا الاسلام از مبارزان دوره مشروطه بود که در صبح روز عاشورای 1330 توسط مهاجمان روس به دار آویخته شد و متعلق به دوره قاجار و اوایل پهلوی است. این خانه توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری و مرمت شد و از سال ۱۳۷۴ به عنوان نمایشگاه و موزه سرامیک تبریز مورد استفاده قرار گرفته است.* خانه علی مسیو 
خانه علی مسیو اتاق فکر اعضای تبریزی یکی از انقلابیون برجسته است که ساکن محله نوبر تبریز بود. وی از بنیانگذاران گروه مجاهدین تبریز است. خانه علی مسیو که به عنوان مرکز پنهان مشروطه شناخته می شد، اتاق فکر مشروطه بود. محل این ساختمان خیابان ارتش جنوبی کوچه صدر بان بست ختایی ها می باشد.* خانه ختایی تبریز (خانه هنرمندان تبریز) 
خانه ختایی ها متعلق به اوایل دوره صفویه – اواخر دوره قاجاریه است. ختایی ها یک خانواده تاجر ثروتمند بودند که در خانه ها و باغ های بزرگ در کوچه صدر نزدیک باغ شمالی زندگی می کردند.آنها با محافظه کاری و درایت توانستند در تمام سال های جنگ و انقلاب آذربایجان خود را در امان نگه دارند تا اینکه روس ها در روز اول محرم سال 1330 علیرغم آتش بس اعلام شده به این خانه حمله کردند و افراد مخفی را کشتند. در زیرزمین خانه از ترس کشتند و قرآن خواندند و خانه را غارت کردند. این خانه توسط شهرداری خریداری و در 20 آبان ماه 1388 با حضور شهردار تبریز و اعضای شورای شهر و اهالی فرهنگ و هنر افتتاح و به نام «خانه هنرمندان تبریز» نامگذاری شد. سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز تحویل داده شد. قدمت خانه ختایی ها به اوایل دوره صفویه و اواخر دوره قاجاریه می رسد و در تبریز، خیابان ارتش جنوبی، کوچه صدر، بن بست ختایی قرار دارد. میخانه لاله ای متعلق به اوایل دوره پهلوی در تبریز، خیابان تربیت جنوبی، کوچه صدری واقع شده است و این اثر در تاریخ 30 آذر 1379 به شماره ثبت 2919 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. دو طبقه با 900 متر مربع و 600 متر مربع اعیانی ساخته شده و متعلق به دوره پهلوی اول است.قسمت اصلی بنا در ضلع شمالی قرار دارد و دارای دو ورودی از غرب و جنوب غربی و قسمت شرقی و غربی حیاط است که حوض و باغ است.دارای طاق نماهای آجری است ورودی طبقه همکف از دو راهرو است که به یک اتاق مرکزی و دو راهروی جانبی منتهی می شود. در قسمت شمالی آن حیاط خلوت کوچکی ایجاد شده است که نور را به فضاهای داخلی می رساند. اتصال به طبقه اولاف از طریق نردبان است. در مرکز طبقه اول، یک سالن بزرگ با اتاق های جانبی دیگر وجود دارد. نمای ساختمان دارای قاب های آجری استادانه ای است و دو رواق با ستون و سرستون های گچ بری جلوه خاصی به آن بخشیده است. این خانه متعلق به مرحوم یحیی ذکاء از محققین معاصر بوده که به «دفتر تحقیقات تاریخی یحیی ذکاء» تبدیل شده است. اهری واقع در خیابان حزب الف یکی از قدیمی ترین خانه های اهری است. این ساختمان دارای یک لابی و اتاق های زیادی است. زیباترین قسمت ساختمان نورگیرها و تزئینات داخلی است.و در سال های اخیر قسمت هایی از بنا آسیب دیده است که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در حال مرمت و استحکام بخشی است و پس از تکمیل برای راه اندازی موزه ارسباران در نظر گرفته می شود.در سال 1363 شهرداری در مقابل این ساختمان پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری ساخت و مورد استفاده قرار می گیرد. خود بنا در دوره قاجار ساخته شده است اما نمای فعلی مربوط به دوره رضاخان است و علاوه بر خود بنا باغی در اطراف آن وجود دارد و به دلیل اینکه دکتر قاسم اهری نیز ارزش خاصی دارد. وی از رهبران سیاسی دوره رضاخان بود. این خانه در گذشته شاهد حضور رضاخان، محمدرضا پهلوی و دکتر اقبال نخست وزیر وقت بوده و یکی از محله های قدیمی شهر بناب است و در خیابان شهید بهشتی (خیابان داریا) واقع شده است. . این بنا مربوط به اوایل دوره قاجاریه است که به خانه سیف العلماء متعلق به شیخ علی قاضی معروف است.* خانه امیر ارشد ورزقان 
خانه امیر ارشد ورزقان به مساحت 1000 متر مربع ساخته شده است.خانه تاریخی امیر ارشد ورزقان در دو طبقه به سبک قاجاریه به مساحت 1000 متر مربع با بدنه سنگی سرپوشیده ساخته شده است. آجری در طبقه همکف و با طاق های متقاطع.بنای این بنای سنگی به «عمارت داش» معروف است و مربوط به کاخ امیر ارشد قراجه داغی یکی از بناهای زیبا و منحصر به فرد شهر ورزقان است. این بنا در روستای «آبخواره» در ۱۲ کیلومتری غرب واقع شده است. ورزقان سبک معماری تاریخی منطقه و سبک خاص بناهای قاجاری طراحی و ساخته شده است. خانه امیر ارشد ورزقان در آذرماه 1378 به شماره 2522 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که در ادامه این گزارش به معرفی برخی از بناهای تاریخی و زیبای شهر تبریز می پردازیم که از جمله بناهای تاریخی هستند. جاذبه ها مهم ترین جاذبه های گردشگری و تاریخی این شهر است. * ساختمان شهرداری تبریز 
ساختمان شهرداری تبریز در سال 1314 شمسی ساخته شد. در محل گورستان متروک و مخروبه کوی نوبر. شهرک حاج ارفع الملک در جلیلی ساخته شد. این بنا دارای یک برج ساعت چهار ضلعی است که با نواختن موزون ناقوس ها در هر 15 دقیقه، گذر زمان را به گوش مردم تبریز می رساند.نمای بیرونی تالار شهر تبریز با سنگ تراشیده شده و نقشه ساخت آن با نمونه های ساختمان های آلمان قبل از جنگ جهانی دوم مطابقت دارد.این بنا در مرکز شهر تبریز و در میدانی معروف به میدان ساعت واقع شده و اکنون به موزه ای به نام موزه شهر و شهرداری تبدیل شده است.* عمارت ایلگلی تبریز 
الگلی یکی از مکان های زیبای تبریز مربعی شکل به وسعت 54675 متر مربع است و در جنوب آن تپه ای است که از بالا به پایین پلکانی و هم سطح استخر و نهر آبی است. از آن پایین می ریزد در مرکز استخر عمارتی دو طبقه به صورت سنتی ساخته شده و اطراف استخر پارکی بسیار زیبا و دلنشین وجود دارد که یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری آذربایجان شرقی به شمار می رود. یک بار در دوره صفویه و بار دیگر در دوره قاجار توسط «کهران میرزا» فرزند «عباس میرزا نایب السلطنه» در زمان حکومت آذربایجان بازسازی شد.خانه‌های تاریخی آذربایجان آینه‌ای هستند که باید نظافت شوند، نه خراب‌کننده. بافت فرسوده شهر تبریز، اکثر این خانه‌ها در حال حاضر در معرض تخریب جدی قرار دارند، چنانکه بارها رسانه‌ها، دوستداران و علاقمندان آثار تاریخی و باستانی نسبت به فرسودگی این آثار تاریخی و ارزشمند کشورمان هشدار داده‌اند. ارائه گزارش، تحلیل و خبر است، اما متاسفانه در این میان نهادها و مسئولان ذیربط آنچنان که باید دغدغه این موضوع را ندارند، این روزها این بنای تاریخی بهتر از دیروز از خاطره ها محو می شود.با این حال؛ اکثر خانه های تاریخی و قدیمی کشورمان ایران عزیز چه در داخل و چه بیرون از قبیل سردر، تالار، راهرو، ایوان، عرشه، سردر، حیاط و اتاق های اطراف، حوض، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، برای منزل ساخت و ساز، گودال باغ، پشت بام، سرابستان، قشلاق، ییلاق، خانه بهار، اتاق کرسی، پایاب، شوادان، شبستان، شاناشیل، آبسره، اتاق بادگیر و غیره. یک میراث و چندین فریاد، از مهمترین ویژگی های این خانه های تاریخی و باستانی در کشورمان، وسعت و مساحت زیاد این خانه هاست که مطابق با سبک زندگی، فرهنگ و آیین های محلی و به ویژه آب و هوا و آب و هوای آن است. . در هر صورت به گفته کارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی و به ویژه معماری و شهرسازی; رنگ های به کار رفته در دکوراسیون ساختمان ها متاثر از ویژگی های اقلیم گرم و خشک بوده است. مصالح ساختمانی علاوه بر قابلیت های سازه ای و توجه به مسائل اقتصادی و تهیه مصالح از مکان های مجاور، بهترین روش استفاده از انرژی محیطی را نشان می دهد.به گفته آنها تاریخچه خانه های تاریخی ایران که بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی کشور هستند که نمونه ای از پرده شیشه ای است که تخریب و یا واگذاری آن به اشخاص حقیقی و حقوقی بدون اختیار نگهداری این ارزشمند کار می کند، فاجعه است ترک شناسنامه هویت فرهنگی و تاریخی را تشدید می کندراز خانه های تاریخی شهر تبریز در هر صورت آنچه در گزارش نهایی این تعداد مهم به نظر می رسد این است که شهر تبریز با تمام ظرفیت ها و پتانسیل هایی که از آن نام برده می شود یا حق الگو بودن آن است. شهر گردشگری جهان اسلام، زیباترین و توسعه یافته ترین شهر ایران را دارد. یا نه؟! شکی نیست که با عزم، کمک و همکاری نهادهای مسئول، مدیران و دست اندرکاران و همت شهروندان تبریزی؛ تحقق آرمان «تبریز به عنوان یک شهر جهانی و برای همیشه به عنوان زیباترین و توسعه یافته ترین شهر جهان اسلام» و به نظر می رسد دور از دسترس نباشد و در بین شهرهای ایران، تبریز به عنوان اولین شهر نامیده شود. شهری توسعه یافته و زیبا در جهان چرا که ملت و مسئولان این خطه به ویژه مردم تبریز در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشورمان نشان داده اند که همواره پیشگام بوده و پیشتاز هستند. از دیگر کلانشهرهای ایران که جلوه بارز آن است در به همت مردم این خطه، شهر تبریز به «شهر اولین ها» معروف شده است.
